TÜM YÖNLERİYLE HARCIRAH UYGULAMASI
Harcırah kavramının tanımı, “sürekli
veya geçici görevle bir yere gönderilen görevlilere, bu yere gidebilmeleri,
orada yiyip içme ve konaklama gibi yapacakları diğer giderleri karşılamak için
verilen para, yolluk” olarak tanımlanabilir. Harcırah sözcüğü harcanan parayı
ifade eden “harç” ile yol anlamında kullanılan “rah” sözcüklerinin
birleşiminden oluşmaktadır. Harcırah sözcüğünün yasal tanımı, Harcırah
Kanunu’nun 3’üncü maddesine göre, kanun gereği ödenmesi gereken yol masrafı,
gündelik, aile masrafı ve yer değiştirme masraflarından biri, birkaçı veya
tamamından oluşan ödemelere harcırah adı verilmektedir.
HARCIRAH
UYGULAMASININ GELİR VERGİSİ KANUNUNDAKİ YERİ
Gelir Vergisi Kanunu Madde 24’e göre;
1.“Gider karşılığı olarak yapılan
aşağıda yazılı ödemeler Gelir Vergisi'nden istisna edilmiştir.
2. Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler
tarafından idare meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye
memurlarına ve hizmet erbabına (Harcırah Kanunu'na tabi olsun olmasın her
türlü sözleşmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamamı
ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündelikler (Bu gündelikler
aynı aylık seviyesindeki devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise
veya devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa, aradaki fark
ücret olarak vergiye tabi tutulur);
.........”
Gelir Vergisi Kanununun 40/4 maddesi ise; indirilecek giderler
arasında sayılan seyahat giderleri aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.
"İşle ilgili ve yapılan işin
ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip seyahat ve ikamet giderleri (Seyahat
maksadının gerektirdiği süreye maksut olmak şartıyla)"
GVK Madde 40 hükümleri aşağıda ki madde
uyarınca aynen kurumlar vergisi mükellefleri içinde uygulanmaktadır.
“(1) Kurumlar vergisi, mükelleflerin
bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safî kurum kazancı üzerinden hesaplanır.
(2) Safî kurum kazancının
tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun ticarî kazanç hakkındaki hükümleri
uygulanır. “
Bakanlar Kurulu Karar Sayısı: 2009/15244
MADDE 2 – (1) Harcırah için avans verilecek
ise, avansın Türk Lirası cinsinden tutarı, yabancı para cinsinden avans
miktarının tahakkuk tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca ilan
edilen efektif satış kuruyla çarpılması suretiyle bulunur. Avansın
mahsup işlemlerinde ise döviz satım belgesinde gösterilen tarihteki Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankasınca ilan edilen efektif satış kuru esas alınır.
(2) Harcırah için avans verilmemiş
ise, yurtdışı gündeliklerinin Türk Lirası cinsinden tutarı, yabancı para
cinsinden gündelik miktarının beyanname düzenleme tarihindeki Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankasınca ilan edilen döviz satış kuruyla çarpılması
suretiyle bulunur.
MADDE 4 – (1) Bu Karar hükümlerine göre
yurtdışına veya sürekli görevle yurtdışında iken başka ülkelere geçici görevle
gönderilenlere, Türkiye’den veya sürekli görevle bulundukları ülkelerden her
çıkışlarında, seyahat ve ikamet süresinin ilk on günü için ödenecek
gündelikler, ekli cetveldeki miktarların % 50
artırılması suretiyle hesaplanır.
DAMGA
VERGİSİ KANUNUNDA HARCIRAH ÖDEMELERİNİN YERİ
IV. Makbuzlar ve diğer kağıtlar
b) Maaş, ücret, gündelik, huzur
hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat
ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (Ek:
5766/10-ç md.) (Yürürlük: 6.6.2008) (avans olarak ödenenler dahil) için verilen
makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya
açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu
takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtlar Binde 7,59 oranında
damga vergisine tabidir.
Bu tutar döviz olarak bulunan
harcırah tutarının seyahatin son gününden 1 gün önce saat
15:30’da açıklanan döviz satış kuru üzerinden TL’ye çevriminden sonra brüte iblağ
edilir ve bu brüt tutar üzerinden damga vergisi hesaplanır.
GELİR
VERGİSİNDEN İSTİSNA EDİLEN YURT İÇİ VE YURT DIŞI GÜNDELİK TUTARLARI.
06.01.2016 tarihli Bütçe ve Mali
Kontrol Genel Müdürlüğü’nün “Yurt İçi Gündeliklere İlişkin Genel Yazı’sı ile
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu uyarınca aylık gösterge tablosunda yer alan
rakamlar ile ek gösterge rakamlarının aylık tutarlara çevrilmesinde uygulanacak
aylık katsayısı (0,088817), memuriyet taban aylığı göstergesine uygulanacak
taban aylık katsayısı (1,390277) olarak belirlenmiştir.
Buna göre, 2016 yılının ilk 6 aylık
döneminde uygulanacak gelir vergisinden istisna yurt içi gündelik tutarları ile
bu tutarlara karşılık gelen yeni gelir dilimlerinin yer aldığı tablo aşağıdaki
şekilde olacaktır.
a) 1 Ocak 2016 – 30 Haziran 2016 Döneminde Yurt İçi
Harcırah Tutarları
|
Brüt Aylıklar (TL)
|
Vergiden Müstesna Gündelikler Tutarı (TL)
|
|
2.234,04 ve fazlası
|
55,00
|
|
2.218,05 ila 2.234,03
|
45,92
|
|
2.022,65 ila 2.218,04
|
42,72
|
|
1.773,97 ila 2.022,64
|
40,05
|
|
1.471,54 ila 1.773,96
|
35,24
|
|
1.471,53 ve daha azı
|
34,18
|
b) 01 Ocak 2016 – 30 Haziran 2016 Döneminde Yurt Dışı Gündeliklerinin Hesaplanmasında Esas Alınacak Cetvel
1 Ocak 2015 tarihli Resmi Gazete'de
2014/7128 sayılı "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne Yapılacak
Yolculuklarda Verilecek Gündeliklere Dair Karar" yayımlanmıştı.
Söz konusu Kararda yurt dışı
gündelik tutarlarına ilişkin cetvele de yer verilmiştir.
Buna göre, brüt aylık tutarı
2.234,04 TL'den fazla olan çalışanlar için 1 Ocak 2016 - 30 Haziran 2016
döneminde uygulanacak olan gelir vergisinden istisna yurt dışı gündelik
tutarlarına aşağıdaki cetvelden yer aldığı gibidir.
|
Ülkelere Göre Gündelik Tutarlar
|
|
|
A.B.D. (A.B.D. Doları)
|
182
|
|
Almanya (Euro)
|
164
|
|
Avustralya (Avustralya Doları)
|
283
|
|
Avusturya (Euro)
|
166
|
|
Belçika (Euro)
|
161
|
|
Danimarka (Danimarka Kronu)
|
1.238
|
|
Finlandiya (Euro)
|
148
|
|
Fransa (Euro)
|
160
|
|
Hollanda (Euro)
|
156
|
|
İngiltere (Sterlin)
|
115
|
|
İrlanda (Euro)
|
155
|
|
İspanya (Euro)
|
158
|
|
İsveç (İsveç Kronu)
|
1.359
|
|
İsviçre (İsviçre Frangı)
|
283
|
|
İtalya (Euro)
|
152
|
|
Japonya (Japon Yeni)
|
31.405
|
|
Kanada (Kanada Doları)
|
244
|
|
Kuveyt (Kuveyt Dinarı)
|
50
|
|
Lüksemburg (Euro)
|
161
|
|
Norveç (Norveç Kronu)
|
1.193
|
|
Portekiz (Euro)
|
155
|
|
Suudi Arabistan (Suudi A. Riyali)
|
617
|
|
Yunanistan (Euro)
|
158
|
|
Kosova (Euro)
|
123
|
|
Diğer AB Ülkeleri (Euro)
|
127
|
|
Diğer Ülkeler (A.B.D. Doları)
|
157
|
Yapılacak seyahatler ile ilgili
giderlerin gelirlerden indirilmesi için aranan temel şartlar şunlardır;
Seyahatin;
- İşle ilgili (işin gereği olarak)
yapılmış olması,
- Yapılan işin ehemmiyet ve
genişliği ile mütenasip olması,
- Seyahat maksadının gerektirdiği
süre ile sınırlı kalmasıdır.
Harcırah tahakkuku sadece
yeme ve yatma giderlerinin karşılığıdır. Yeme ve yatma
giderlerinin dışındaki giderler ise (yol, haberleşme, temsil ve ağırlama,
numune bedeli gibi) ister harcırah uygulaması yapılmış, ister bunun yerine
gerçek usul benimsenmiş olsun, ayrıca belgelenmek suretiyle gider
kaydedilebilir.
Yukarıdaki şartları sağlayan
yurtdışı iş seyahatleri için yurtdışı harcırah hesaplanabilir. Ancak
gerektiğinde ispatlanması için tevsik edici belgelerin harcırah formunun altına
konulması gerektiği unutulmamalıdır.
Ayrıca her bir seyahatin ilk 10
gün için gündelik tutarları %50 fazlası ile dikkate
alınılabilecektir. Kanunun belirlediği sınırlar içinde kalınmak kaydıyla
hesaplanan harcırahlar gelir vergisinden istisnadır. Yukarıda örnek olarak
verilen yurtdışı harcırahın hesaplanış biçimi aşağıda gösterilmiştir.
|
Yurtdışı Harcırah
|
|
|
|
Gidilen Ülke:
|
Almanya
|
|
|
Giden Kişi:
|
………
|
|
|
Gidiş Tarihi:
|
04.01.2016
|
|
|
Dönüş Tarihi:
|
07.01.2016
|
|
|
Günü:
|
3
|
|
|
Harcırah Miktarı:
|
164
|
Euro
|
|
İlk 10 günlük Kısım %50
|
738
|
Euro
|
|
Harcırah Tutarı TL
|
2.416,73
|
TL
|
|
|
|
|
|
Damga Vergisi Bilgileri
|
|
|
|
Kur: 04/01/2016
|
T.C.M.B. Döviz Satış
|
2,4219
|
|
Damga Vergisi Matrahı Brüt
|
2.435,21
|
=2.416,73 / 0,99241
|
|
Damga Vergisi Oranı:
|
Binde 7,59
|
|
|
Damga Vergisi:
|
18,48
|
TL
|
SİGORTA
PRİMİNE TABİ TUTULMAYACAK GÖREV YOLLUKLARI (HARCIRAHLAR)
5510 sayılı Kanun’un 4. Maddesinin
Birinci Fıkrasının (a) ve (b) Bentleri Kapsamındaki Sigortalılar İle Sadece
Genel Sağlık Sigortasına Tabi Sigortalıların Prime Esas Tutulacak Kazançlarına
Dair Tebliğ’de;
“Görev yolluklarından ne anlaşılması
gerektiği, işverenlerin sigortalılar için ödediği yollukların neleri
kapsadığı, 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 3. maddesinde açıklanmıştır.
Buna göre, anılan maddede belirtilen
yol masrafı, gündelik, aile masrafı ve yer değiştirme masrafı niteliğinde
yapılan ödemeler yolluk kapsamındadır.
Bu bakımdan, 5510 Sayılı Kanun’da
sigortalılara bireysel iş sözleşmesine veya toplu sözleşmeye dayanılarak ve
işveren tarafından sigortalının geçici bir görevle başka yere gönderilmesi veya
görev yerini değiştirmesi dolayısıyla verilen ve yolluk kavramına giren
ödemeler prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.” ibaresine yer verilmiştir.
İşletmeler, geçici görevle başka bir
şehre gönderdikleri sigortalıları için yaptıkları ödemeleri, görev yollukları
(harcırah) kapsamına alırken ya gerçek gider usulü (yani fatura karşılığı) veya
harcırah usulünden birini tercih etme hakkına sahiptirler. Ancak, her iki
usulün aynı anda uygulanması mümkün değildir. Yani seyahate giden personelin
hem getirdiği faturalar kabul edilir, hem de harcırah verilirse, bu harcırahın
tamamı ücret ödemesi olarak nitelendirilerek sigorta primine esas kazanca dahil
edilecektir.
Belge karşılığı yapılan ödemler
sınırlamaya tabi tutulmadığından sigorta primine esas kazanç açısından bir
sorun bulunmamaktadır. Netice itibariyle sigortalıya nakit bir ücret
verilmediğinden dolayı fatura karşılığında yapılan bu ödemeler prime esas
olmayan kazançlar olarak dikkate alınacaktır.
Görev yolluğu (harcırah) adı altında
yapılan ödemeler ile ilgili 6245 sayılı Kanun’un; 7. maddesinde, harcırahın
verilmesinde memurun fiilen almakta olduğu aylık (Kurumların 1 – 4.
derecelerdeki kadrolarında bulunanlardan kazanılmış hak aylık dereceleri daha
düşük olanların işgal etmekte oldukları kadro) derecesi esas alınır.
33. maddesinde, “Bu Kanun
gereğince verilecek yurt içi gündeliklerinin miktarı her yıl bütçe kanunları
ile tespit olunur.”
39. maddesinde, “Resmi bir
görevle memuriyet mahalli içinde bir yere gönderilenlere gündelik verilmez.
Geçici bir görevle memuriyet mahalli dışındaki bir yere gönderilenlerden,
buralarda ve yolda öğle (saat 13.00) ve akşam (saat 19.00) yemeği zamanlarından
birini geçirenlere 1/3, ikisini geçirenlere 2/3 oranında ve geceyi de
geçirenlere tam gündelik verilir.”
42. maddesinde, “Geçici bir
görev ile başka bir yere gönderilenlere, görev mahalline varış tarihinden
itibaren bu Kanun’a göre verilen gündelikler:
a) Yurt içinde bir yıllık dönem
zarfında aynı yerde, aynı iş için ve aynı şahsa 180 günden fazla verilemez. İlk
90 gün için tam, takip eden 90 gün için 2/3 oranında ödenir.”
b) Yurtdışında ilk 180 gün tam ve
müteakip günler için 2/3 oranında ödenir. Geçici görevlendirmelerde
meydana gelecek ara vermeler bu müddetleri veya gündelik miktarını artırmaya
neden olamaz.
hükümlerine yer verilmiştir.
HARCIRAH
ÖDEMELERİNDE ŞEKİL ŞARTI
4857 sayılı İş Kanunu’nun ücret
ödemesiyle alakalı 32. maddesi, 17.04.2008 tarihinde 5754 sayılı Kanun’un 85.
maddesi ile değiştirilerek, 2 ve 3. fıkralar eklenmiştir. Bu düzenlemede,
“Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak kural olarak, Türk
parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Ücret,
prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak, yabancı para olarak
kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödeme
yapılabilir."
Çalıştırılan işçilerin 4857/32-3.
fıkrada belirtilen “Ücret, Prim İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Çeşit İstihkakın
Bankalar Aracılığı Ödenmesine Dair Yönetmelik(1)”, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı’ndan sorumlu Devlet
Bakanlığı müştereken hazırlanarak 01.01.2009 tarihinden itibaren uygulanmak
üzere yürürlüğe konmuştur.
Anılan Yönetmeliğin 6. maddesi ile
5953 sayılı Basın iş Kanunu’na tabi olarak en az 10 gazetecinin çalıştığı
işyeri işverenlerinin, Yönetmeliğin 8. maddesi ile 854 sayılı Deniz İş
Kanunu’na tabi olarak çalışan 10 gemi adamının çalıştığı işyeri işverenlerinin,
Yönetmeliğin 10. maddesindeki, “İşyerleri ve işletmelerinde İş Kanunu
hükümlerinin uygulandığı işverenler ile üçüncü kişiler, Türkiye genelinde
çalıştırdıkları işçi sayısının en az 10 olması hâlinde, çalıştırdıkları işçiye
o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanunî kesintiler düşüldükten sonra
kalan net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüdürler.” hükmü ile
4857 sayılı İş Kanunu’na tabi işçilerin çalıştıkları işyerlerindeki işçi
sayısının en az 10 olması halinde (aynı işverenin Türkiye’deki işyerlerindeki
tüm işçi sayısı) işçilerin her türlü ücret istihkakının net tutarının
01.01.2009 tarihinden itibaren Bankalar kanalıyla ödenmesi zorunluluğu
getirilmiştir.
4857 sayılı Kanun’un 32. maddesine
göre, ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki istihkakın banka
kanalıyla ödeme zorunluluğu bulunmakta, istihkak (hakedilmiş ücret) niteliği
kazanmamış ücretlerin banka kanalıyla ödenme zorunluluğu bulunmamaktadır.
Örneğin, sefere çıkan şoföre verilen harcırah, yol masrafı,
ücret avansı adı altında verilen iş avansı, işveren tarafından, işçinin
evlenmesi, ev veya araba alması sırasında, ilerideki aylardaki ücretlerden
mahsup edilmek üzere verilen bu nevi avanslar, istihkak kavramı kapsamına
girmemektedir. İstihkak niteliği taşımayan harcırah ödemelerinin
banka kanalıyla ödenmesi gerekmemektedir.
Kaynakça
193 - Gelir Vergisi Kanunu
488 - Damga Vergisi Kanunu
5510 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu
5510 Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
4857 Sayılı İş Kanunu
6245 sayılı Harcırah Kanunu
5953 Sayılı Basın İş Kanunu
854 Sayılı Deniz İş Kanunu
2009/15244 Bakanlar Kurulu Karar Sayısı
06.01.2016 tarihli Bütçe ve Mali Kontrol Genel Tarafından Düzenlenen Genel Yazı
Ücret, Prim İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Çeşit İstihkakın Bankalar Aracılığı Ödenmesine Dair Yönetmelik
5510 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu
5510 Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
4857 Sayılı İş Kanunu
6245 sayılı Harcırah Kanunu
5953 Sayılı Basın İş Kanunu
854 Sayılı Deniz İş Kanunu
2009/15244 Bakanlar Kurulu Karar Sayısı
06.01.2016 tarihli Bütçe ve Mali Kontrol Genel Tarafından Düzenlenen Genel Yazı
Ücret, Prim İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Çeşit İstihkakın Bankalar Aracılığı Ödenmesine Dair Yönetmelik
Funda Karagülmez
0 yorum:
Yorum Gönder